Geen geëmmer met de bucket challenge, doneer aan de overheid!

Publicatiedatum: 04/09/2014

Terwijl de ALS icebucket Challenge #ALSIceBucketChallenge een trending topic werd op sociale media, begon de watersector te reageren. Foto's gaan rond van vrouwen die emmers water dragen, met titels als "de echte water bucket challenge". Het lijkt vreemd om emmers schoon water te verspillen, terwijl vrouwen over de hele wereld dagelijks ongeveer een uur tijd besteden aan water halen, omdat zij geen kraan aan huis hebben. Deze cartoon, die ik op mijn Facebook en Twitter postte, kreeg meer likes, werd vaker gedeeld en geretweet dan alle berichten die ik tot nu heb gepost. En niemand sloeg de spijker beter op de kop dan acteur en mede-oprichter van Water.org, Matt Damon. Voor zijn bucket challenge nam hij wat water uit zijn toiletpot, mengde het met het ijs en goot het over zijn hoofd. Ondertussen legde hij uit wat het lot was van diegenen zonder toegang tot water en sanitaire voorzieningen. Ik wil hier niet ingaan op de vraag of mensen beter aan water-gerelateerde goede doelen zouden kunnen doneren, in plaats van aan ALS (hoewel er een aantal interessante artikelen zijn over de zin en onzin van doneren aan ALS in vergelijking met andere zaken). Maar ik vraag me  af of we beter af zouden zijn als meer mensen zouden schenken aan goede doelen die zich inzetten voor schoon water.

En eerlijk gezegd zou ik een beetje terughoudend zijn om daarvoor te pleiten. Niet dat er geen behoefte is aan meer geld voor verbeterde watervoorzieningen, maar omdat het model van goede doelen of niet-gouvernementele organisaties (NGO's) die watervoorzieningen aanleggen niet echt duurzaam is. NGO's zijn goed in het aanleggen van nieuwe water systemen: het boren van waterputten, de aanleg van de leidingen, het maken van afspraken over tarieven of het geven van training aan dorpsgemeenschappen op het gebied van onderhoud. Maar het is onvermijdelijk dat die gemeenschappen op den duur problemen zullen ondervinden die zij niet zelf kunnen oplossen: de tarieven zijn niet voldoende om groot onderhoud en afschrijvingen te dekken, er kunnen conflicten ontstaan met andere watergebruikers (bijvoorbeeld grote boeren) over de verdeling van water bronnen, of de getrainde leden verlaten de water commissie. Het oplossen van dit soort zaken vereist ondersteuning van buitenstaanders, in de meeste gevallen de overheid. Overheden kunnen subsidies geven om de meest kostbare reparaties te dekken; ze kunnen de toewijzing van water aan verschillende gebruikers regelen; en ze kunnen commissieleden bijscholen. En uiteindelijk is de overheid verantwoordelijke voor het toezicht over nutsvoorzieningen, zoals water en sanitatie.

Maar overheden, met name de lokale overheden, hebben ook vaak beperkte capaciteit: weinig geschoold personeel om ondersteuning te geven, beperkte financiële middelen om de kosten van grote reparaties te dekken, en onvoldoende informatie om toezicht te houden. En naarmate meer mensen toegang tot verbeterde watervoorzieningen krijgen, zal ook een groter deel van de overheidsbegroting moeten worden gereserveerd voor de lopende kosten van toezicht, ondersteuning en groot onderhoud. Hiervoor krijgen overheden vaak geen cent van de goede doelen en NGO's die de nieuwe watersystemen aanleggen. Het resultaat is maar al te bekend: gemeenschappen kunnen na een paar jaar hun watersystemen niet onderhouden, kapotte pompen worden niet gerepareerd en putten drogen op.

Om die cyclus te stoppen, is meer overheidsfinanciering nodig om te zorgen dat watervoorziening blijven functioneren - naast het investeren in nieuwe watersystemen voor degenen die nog geen toegang hebben tot schoon drinkwater. Geen enkel land heeft universele toegang tot duurzame watervoorziening bereikt zonder grote publieke investeringen.

Geen enkel land heeft universele toegang tot duurzame watervoorziening bereikt zonder grote publieke investeringen

De echte water bucket challenge is er een van geld van en voor de overheid voor de lopende kosten van water en sanitatie voorzieningen. Daarbij komt uiteraard ook een oproep aan die overheid om beter verantwoording af te leggen over hoe deze fondsen worden ingezet. En daarbij hebben individuele burgers en het maatschappelijk middenveld een belangrijke rol te spelen.

Dus, als je een bijdrage wilt leveren aan de aanpak van de bucket challenge, is het eerste wat je moet doen... je belastingen en je waterrekening betalen.

Ten tweede moet je je regering ter verantwoording roepen over hoe dat geld wordt besteed. Donorlanden, zoals Nederland, publiceren hoe ontwikkelingsgeld besteed wordt aan verschillende sectoren, waaronder water en sanitaire voorzieningen. Hier is het allemaal op een rijtje gezet. Als je denkt dat je regering onvoldoende uitgeeft aan water, lobby dan voor meer bij je kamerlid. Of, voer campagne, niet voor meer geld, maar vooral voor betere en meer duurzame besteding van dat geld. Als donorgeld alleen naar de aanleg van nieuwe waterleidingen gaat, heeft het een pervers effect. Juist geld van donoren kan een grote bijdrage leveren aan het verbeteren van de capaciteit van overheden in ontvangende landen te verbeteren om de lopende kosten van watervoorzieningen deels te dekken.

Als je in een land woont waar een deel van de bevolking geen of beperkt toegang heeft tot water, dan kan de opbrengst van jouw waterrekening bijdragen aan het subsidiëren van de waterrekening van iemand die het niet kan betalen. Donoren en ontvangende regeringen zijn begonnen met het maken van concrete toezeggingen om de water en sanitatie problemen op te lossen, in het kader van Sanitation and Water for All. Dit zijn niet alleen toezeggingen tot meer geld, maar juist tot het beter besteden van het beschikbare geld. Nogmaals, controleer je regering en roep deze ter verantwoording als zij niet of maar halfslachtig werkt aan haar toezeggingen.

Als je nog wat meer wilt doen, kun je natuurlijk  geld doneren aan een goed doel of een NGO, maar let darbij wel op dat zij werk doen dat complementair is aan wat de overheid zou moeten doen. NGOs kunnen zich bijvoorbeeld juist inzetten op innovaties, of lobbyen voor grotere transparantie van over hoe de waterbudgetten besteed worden door de overheid. Idealiter zou je bovenop elke Euro die je aan een ontwikkelingsorganisatie doneert, tien Eurocent moeten doneren aan de regering van het land waar deze organisatie werkt, en dat jaar in jaar uit. Dit om te zorgen dat de watervoorziening na de aanleg blijven werken. Oké, de tien cent kan per land wellicht wat variëren naar gelang van de bestaande capaciteit van de overheid. Een andere gegeven is dat het de overheid ongeveer 2-3 dollar per persoon per jaar kost om rurale watervoorzieningen te ondersteunen. Controleer in hoeverre de overheid daar al in voorziet en verreken het verschil in jouw donatie.

Kortom, als je de daadwerkelijke water bucket challenge aan wilt gaan, is dit wat je moet doen:

• Neem een emmer water uit een vijver of beek in jouw buurt. Loop met die emmer op je hoofd voor minstens 500 meter – de maximale afstand waarop de Verenidge Naties een waterbron nog als makkelijk toegankelijk beschouwen. Als je nog niet alles gemorst hebt en niet al doorweekt bent, gooi het dan over jezelf heen. Als je geen water wilt verspillen, kun je ook een emmer zand over je heen gooien, zoals een vriend van mij deed om op een creatieve manier het bewustzijn over de waterproblematiek te verhogen.
• Betaal je belastingen en waterrekening, en controleer hoeveel daarvan gaat naar het verbeteren van de watervoorziening en op welke manier. Als je niet tevreden bent, bel je kamerlid of lobby bij je regering om verbetering.
• Schenk aan [doel naar keuze] evenals aan de regering van [land van keuze] of de gemeente van [plaats van keuze], waar die liefdadigheid werkt.

Goed, laat ik beginnen met het zoeken naar het bankrekeningnummer van het Ministerie van Water van Moldavië. En in de tussentijd .... Nomineer ik alle waterdeskundigen die deze week de Stockholm World Water Week bijwonen voor deze bucket challenge (vooral om na te denken over de rol van de goede doelen ten opzichte van de publieke financiering van rurale watervoorzieningen).